Quê nghèo

Sáng tác: Phạm Duy

Biểu diễn: Quang Linh

Cỏ may

Trong căn phòng không có hoa cỏ may

Để lòng ai chợt thương chợt nhớ

Làn hương em tỏa vương nơi sợi gió

Đến âm thầm ôm trọn trái tim anh

Bên kia sông Đuống

Sáng tác: Hoàng Cầm
Diễn ngâm: Tôn Nữ Lệ Ba

Thi sĩ Hoàng Cầm. Ảnh: Nguyễn Đình Toán

Khi người thầy bị bỏ rơi

Sự kiện giờ ra chơi hai học sinh Thúy Tuyền và Anh Tú đã đánh bạn đến ngất xỉu dẫn đến hiệu trưởng trường PTCS Lê Lai (Q.8/TP.HCM) Ngô Đức Bình phải đệ đơn thôi việc, xin từ chức hiệu trưởng để về hưu sớm, bề ngoài không có gì ghê gớm nhưng ngẫm kĩ nó là giọt nước tràn ly của thực trạng giáo dục đương thời: tuồng như người thầy bị bỏ rơi, bị đẩy vào thế cô độc, không nơi nương tựa.

Rất dễ thấy cùng một nền giáo dục nửa đầu người thầy được tôn vinh, được kính trọng, tất thảy đều ngước lên khi nói về người thầy. Nửa sau thật đáng buồn, hình ảnh người thầy bị hoen ố nghiêm trọng, người ta đã nhìn xuống khi nói về người thầy, kể cả chính những học sinh của họ, đó là tấn bi kịch đau đớn nhất của giáo dục đương thời.

Cố nhiên có quá nhiều ví dụ về sự băng hoại đạo lý của người thầy, chỉ cần gõ Google một chút ta sẽ thấy hàng chục hàng trăm cái tít đau lòng, tỉ như hiệu trưởng mua dâm, giáo viên đánh nhau, thầy giáo hiếp dâm...Ở đây người thầy không thể đổ lỗi cho bất cứ ai, dù đó là một tỉ lệ quá nhỏ so với hơn một triệu giáo viên nhưng con sâu làm rầu nồi canh, những chuyện tệ hại đó khó lòng xoá được ấn tượng xấu vể người thầy.

Bi kịch của người thầy ở chỗ, trong khi giáo dục chịu tác động tơi bời môi trường xã hội nhiều cạm bẫy, cái xấu như thác lũ tràn đến từng ngõ ngách, hầu như vô phương chống đỡ, thì họ vẫn phải gánh trách nhiệm giáo dục là môi trường sạch nhất, trong nhất, nề nếp nhất. Những hành vi xấu xảy ngoài đời ít ai để ý, đôi khi vẫn được coi là chuyện bình thường, nếu xảy ra trong nhà trường thì cả một cơn sóng thần dư luận đổ lên đầu người thầy. Người thầy không còn cách nào khác hơn là phải cúi gầm mặt nhận lãnh lấy trách nhiệm.

Bi kịch của người thầy còn ở chỗ, trong khi họ chịu sức ép tứ bề của căn bệnh thành tích, căn bệnh trầm kha của toàn xã hội, hội chứng trăm phần trăm đã làm mục ruỗng mọi niềm tin, thì hầu như người thầy không được một cái quyền gì ngoài cái quyền phải thực thi cho được những hai tốt, bốn tốt, năm tốt,.. và phải giữ cho kì được những gì gọi là đạo lý của người thầy. Lương cho người thầy đủ sống vẫn là bài ca xuyên thế kỉ, năm nào ta cũng có quá nhiều trường hợp thầy giáo bị chậm trả lương, bị quỵt tiền thưởng không biết kêu ai.

Chưa bao giờ như thời nay thầy giáo bị sĩ nhục, bị doạ giết, bị đánh đập, bị ném đủ thứ rác rưởi như thời kì này. Người thầy cũng chỉ biết cắn răng nhịn nhục chẳng biết kêu ai, vì họ biết có kêu chẳng thấu trời, có khi còn nguy hiểm đến tính mạng. Trường hợp cô giáo Trường Tiểu học Đồng Kho (Tánh Linh, Bình Thuận) bị làm nhục trước cổng trường, toà cũng chỉ xử phạt án treo lũ du côn cho thấy tấn bi hài của cái gọi là tôn sư trọng đạo.

Trở lại trường hợp hiệu trưởng Ngô Đức Bình xin thôi việc, bà Ngọc Bích, Phó Chủ tịch UBND quận 8 - TPHCM đã nói rất hay: “Vai trò của người thầy là phải giáo dục nhân cách, truyền đạt kiến thức cho HS. Đáng tiếc thầy cũng cảm thấy sợ hãi! Chúng tôi cần những người thầy mạnh dạn và bảo vệ được HS trước những lời đe dọa.” (Theo báo Tuổi trẻ)

Bà Ngọc Bích nói không sai chút nào nhưng thử hỏi khi chính thầy hiệu trưởng bị đánh hai lần, bị phụ huynh học sinh hành hung ngay trước cổng trường, bị học sinh ném rác, nước tiểu vào người… liệu bà có biết không, và nếu biết bà đã làm gì để bảo vệ thầy hiệu trưởng? Một khi tính mạng và danh dự của chính thầy hiệu trưởng không được bảo vệ thì bà Ngọc Bích lấy đâu ra “Những người thầy mạnh dạn và bảo vệ được HS trước những lời đe dọa."?

Để khôi phục lại hình ảnh của người thầy không chỉ là trách nhiệm của người thầy, đó là trách nhiệm toàn xã hội. Để người thầy xứng đáng là một người thầy, đằng sau bục giảng là cả một hệ thống xã hội có trách nhiệm phục vụ đắc lực cho người thầy, đấy là điều không mới nhưng tuồng như ai nấy đã quên. Người ta đã quá quen buộc người thầy câm lặng cố thực thi hết mệnh lệnh, hết phải làm như thế này đến phải làm như thế kia. Khi đó người thầy không còn là người thầy, họ là nô lệ giáo dục

Nguyễn Quang Lập

Nhà thơ Lê Huy Mậu

Lê Huy Mậu (LHM) - cái tên gắn liền với bài hát “Khúc hát sông quê”. Không thể nghĩ rằng một gã quê mùa, lù khù với cái bụng bia to thế mà lại viết ra bài thơ xuất thần như vậy, để rồi được nhà thơ - nhạc sỹ Nguyễn Trọng Tạo (NTT) tài hoa phóng tác thành một bài hát hay nổi tiếng. Tôi đã nghe bài hát này không biết bao nhiêu lần, và lần nào cũng đều xúc động cả. Nhớ nhất là khi ngồi uống rượu với bạn bè, lúc đã ngà ngà say, mấy thằng đực rựa hát cho nhau nghe, để rồi ngả nghiêng, rơi nước mắt lã chã vì nhớ quê, nhớ nhà. Nhà thơ Ngô Minh đã rất chính xác khi cho rằng “Khúc hát sông quê” là nhịp đập của những trái tim tha hương.

Mậu kể rằng, bài hát “Khúc hát sông quê” được anh viết vào năm 2002, trích từ trường ca “Thời gian khắc khoải”. Khi đó nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo vào Vũng Tàu dự trại sáng tác của Hội Nhà văn Việt Nam. Sau một cuộc rượu say mèm, LHM để lại cho NTT mấy bài thơ mới viết và ra về. NTT đã chọn ra những câu thơ hay nhất trong “Thời gian khắc khoải” để phổ thành bài hát “Khúc hát sông quê” nổi tiếng như chúng ta đã biết.

Tôi đã thử lý giải xem tại sao LHM lại có thể viết được bài như “Khúc hát sông quê” hay là gã này chỉ ăn may. Thế là tôi vào blog và đọc những bài thơ của anh. Tôi nhận ra đây là một giọng thơ trữ tình, đầy tính nhân văn. Trong thơ LHM, nỗi buồn, nỗi đau Người nặng trĩu. Có cảm giác anh thương, anh trăn trở cho tất cả, từ những cô gái trẻ đến những bà cụ già, những con người có số phận bất hạnh trong cuộc đời. Thơ LHM cũng là thơ của sự suy tư, day dứt về quê hương, xứ sở. Không day dứt sao được khi “Quá nửa đời phiêu dạt, con lại về úp mặt vào sông quê”, “Sông còn nhớ chăng nơi ta ngồi ngóng mẹ, vời vợi tuổi thơ một xu bánh đa vừng” và để rồi thấy “Một dòng xanh trong chảy mãi tới vô cùng…” như một sự bình yên, cái vô hạn trước cái hữu hạn của số kiếp con người.

Chúc cho nhà thơ Lê Huy Mậu sức khỏe để viết thêm những tác phẩm đặc sắc, những tác phẩm về quê hương xứ sở, về con người mà anh vẫn hằng đau đáu. Và còn một điều quan trọng nữa, giờ đây tâm hồn anh đã thuộc về những dòng sông, nơi mà bao nhiêu người dân Việt sinh ra và lớn lên ở đó. Họ sẽ mãi nhớ anh, nhớ tới một Lê Huy Mậu đã nói thay họ những điều tâm huyết với con sông quê hương.

---------------------------------------------------------------------------

TÌNH NHẶT

Sau cuộc rượu bạn bè về hết cả
Chỉ còn tôi cô lẻ một phòng thơm
Có tiếng gõ nhẹ nhàng sau cánh cửa
- Anh có cần người trò chuyện qua đêm?

Không thể nói là em không xinh
Không thể nói là tôi không thích
Nhưng- quá nhiều cái nhưng- chưa lời đáp
Một chút chần chờ cũng đủ giữ chân em!

Em có một miền quê nghèo khổ
Một tuổi thơ sương nắng với ruộng đồng
Một lầm lỡ trước mối tình nông nổi
Một dấn thân dù biết thế là xong!

Không cần biết tôi người hiền hay dữ
Không cần biết tuổi tôi có xứng với em không
Nhưng tôi biết là tôi khi cầm bút
Chẳng thể viết điều gì nếu tôi sống vô tâm!

Em trẻ và đẹp lắm! Em biết không?
Tôi không trả tiền mua em mà tôi trả
Cho khoảng khắc đêm mình không cô lẻ
Trong cõi đời dằng dặc vắng tình nhân…

***************************

CHIỀU BUỒN

chiều buồn chẳng biết làm chi

có ai rủ nhậu mà đi bây giờ?

một đời nghèo, một đời thơ

một đời lưu lạc,một bờ sông yêu.

tối không sợ lại sợ chiều

sợ hòang hôn ráng hắt hiu thật buồn

chim hôm thoi thóp về nguồn

sông quê lơ đễnh cánh buồm xa xăm

khi vui quên tháng quên năm

khi buồn nhậu tới sủi tăm cũng buồn

giật mình nhớ Vũ Hoàng Chương

thành sầu xây giữa vô thường trơ trơ...

***************************

KHÚC HÁT SÔNG QUÊ

Ngỡ như người đã hát thay tôi
ngỡ như tôi đã lẫn vào câu hát
tuổi thơ ơi! !
quá nửa đời phiêu dạt
ta lại về úp mặt vào sông quê
như thuở nhỏ
úp mặt vào lòng mẹ
để tìm sự chở che…

*Xin bắt đầu từ hạt phù sa
ta cúi nhặt tình cờ bên bờ sông tháng chạp
ôi! Phù sa
những cá thể tự do trong hành trình của đất
đêm nao
chớp bể, mưa nguồn
trong cơn thác lũ
trong sóng đỏ
đất đi
kiến tạo
sinh thành…

*Em ơi!
quả ớt cay bổi hổi
trên bãi sông
thuở chưa dấu chân người
anh nghe nói
có một thời
tất cả còn hoang dại
tổ tiên ta chỉ hái lươm mà thôi
lại nghe nói
thở ta chưa biết ăn gì cả
ta cùng cây cỏ sinh đôi
rồi cây cỏ ăn ta
rồi ta ăn cây cỏ
cũng là khi cay đắng, ngọt bùi
ta và đất kết giao
lấy dòng sông làm lời thề non nước…

*Chẳng biết ta đã ăn ở thế nào với đất
mà đất lở sông ơi!
nơi ta chăn trâu thả diều ngày cũ đã đâu rồi
hạt đất quê ta giờ đã bồi về đâu chẳng biết
có làng xóm nào sinh
có hòn đảo nào sinh
từ hạt đất bờ sông quê ta lở
như cuộc đời ta khuyết hao
để đắp bồi rờ rỡ
những sớm má hồng ríu rít cháu con ta…

*Này dòng sông !
ai đã đặt tên cho sông là sông Cả?
ai đã gọi sông Cả là sông Lam ?
ta đơn giản chỉ gọi là con sông quê hương
tháng ba phù sa sóng đỏ
cá mương đớp ngọn lúa đòng đòng
tháng năm
ta lặn bắt cá ngạnh nguồn
tháng chín
cá lòng bong
ta thả câu bằng mồi con giun vạc
tháng chạp
ta nếm vị heo may trên má em hồng…
Để rồi ta đi khắp núi sông
ta lại gặp
tháng ba…tháng năm…tháng chạp
trong vị cá sông
trên má em hồng…

*Này dòng sông
ngươi còn nhớ chốn ta ngồi ngóng mẹ
phiên chợ Lường vời vợi tuổi thơ ta
sao ngày ấy ta dễ ngoan đên thế
mẹ cho ta một xu bánh đa vừng
ta ngoan hết một ngày
ta ngoan suốt cả năm
ta thương mẹ đên trọn đời ta sống
quê hương ta nghèo lắm
ta rửa rau bến sông cho con cá cùng ăn
ta mổ lợn
con quạ khoang cũng ngồi chờ chia thịt
cá dưới sông cũng có tết như người trên bãi sông
ta trồng cây cải tươi
ta ăn lá còn bướm ong thì hút mật
lúa gặt rồi- còn lại rơm thơm
trâu đủng đỉnh nhai cả mùa đông lạnh…

*Cùng một bến sông
phía dưới trâu đằm
phía trên ta tắm…
trong ký ức ta
sao ngày xưa yên ổn quá chừng
một dòng xanh trong chảy mãi đến vô cùng !…