"Khúc hát sông quê" - Nhịp đập của những trái tim tha hương

Nhạc sỹ Nguyễn Trọng Tạo

Nhà thơ Lê Huy Mậu

Người làm bài hát bao giờ cũng mong ước có nhiều người hát. Về điểm này tôi thấy gần đây ca khúc “ Khúc hát sông quê” của nhà thơ - nhạc sĩ Nguyễn Trọng Tạo là một minh chứng . Quá nửa đời phiêu dạt / con lại về úp mặt vào sông quê / ơi con sông dạt dào như lòng mẹ …Âm nhạc đã dắt lời thơ đi vào lòng người và ở lại đó, lay động xao xuyến . Nhất là đối với người tha hương lâu ngày. Mà thời buổi hiện đại này ai mà chẳng là người tha hương ? Ai mà chẳng có tuổi thơ ngóng mẹ chợ về với xu bánh đa vừng nơi bến sông thân thuộc. Có lẽ vì thế mà ai cũng tìm thấy mình trong từng nét nhạc, lời ca. Đi Nam về Bắc, tôi thấy ba bốn năm nay không có bài hát nào đạt đến sự mê say “phổ cập” như vậy. Cũng như mọi người, cả nhà tôi đều mê hát Khúc hát sông quê…

Đầu năm 2003, vợ chồng tôi xây nhà. Đêm tôi ngủ ở công trường vì không đủ tiền thuê người bảo vệ. Tôi nằm với cái radio nhỏ xíu. Khuya mở đài, tôi bỗng nghe khúc hát như ma gọi :“Sông còn nhớ chăng nơi ta ngồi ngóng mẹ / vời vợi tuổi thơ một xu bánh đa vừng… Tôi vặn to đài nghe hết bài hát. Rồi khi nghe giới thiệu lại “Các bạn vừa nghe ca khúc “Khúc hát sông quê của Nguyễn Trong Tạo”, tôi bật ngay dậy như thằng điên, chạy ùa về gọi vợ: “Tâm ơi Tâm, lên mà nghe bài hát mới của bác Tạo, hay lắm.” Vì Nguyễn Trọng Tạo là chỗ rất thân thiết của gia đình tôi. Ngực tôi bỗng chạm phải thanh gỗ ngáng đau điếng. Mới hay mình đang ở trên tầng thượng chưa xây lan can, chỉ ngáng tạm thanh gỗ để đề phòng. Hú vía, tí nữa thì phi xuống đất ở độ cao ba tầng nhà !

Một lần khác, ần này thì có anh Tạo. Tối ấy, hoạ sĩ Trương Bé mời anh Tạo, tôi và nhà báo Thanh Tú sang nhà anh bên Thành Nội Huế uống rượu. Sau khi đi xem tranh siêu thực mới của gia chủ, chạm nhau dăm ba chén rượu quê , Trương Bé “ra lệnh” bây giờ đến mục thơ, nhạc ! Nguyễn Trọng Tạo đứng lên, tay cầm chén rượu: ”Tạo xin hát một bài hát mới tên là Khúc hát sông quê, phổ thơ một người bạn”. Rồi Tạo hát. Nguyễn Trọng Tạo có giọng hát hay và ấm. Càng say, cầm đũa gõ đĩa gõ bát, Tạo hát càng hay. Tạo hát xong, Thanh Tú bật dậy: ”Để em hát lại bài này”. Không ngờ cậu phóng viên báo Thế giới Điện ảnh, tính nóng như Trương Phi, nói năng bổ bả thế mà hát hay thật . Tiếng hát của Tú vang lên khiến hàng xóm hoạ sĩ cũng lẻn sang nép cửa đứng nghe. Rồi tất cả hát đồng ca. Tôi cũng hát theo. Bầy trẻ thơ tắm mát phía thượng nguồn / Một dòng trong xanh chảy mãi tới vô cùng… Khuya hôm đó, xong cuộc rượu, tôi phóng xe ra đường, miệng hát Khúc hát sông quê, tay phải cầm tay ga lái xe máy, tay trái thì cứ vung xị nhặng lên trời bắt nhịp theo bài hát. Tôi phóng nhanh đến độ Thanh Tú chở Nguyễn Trọng Tạo đuổi theo vì sợ tai nạn mà không kịp ! May mà đã khuya, dân Huế lại ngủ sớm, nên đường phố rất thưa người !

Anh Tạo về Huế thăm vợ con, vợ tôi bắt anh tập cả tiếng đồng hồ hát Khúc hát sông quê. Tập được rồi bà Minh Tâm đi chợ Bến Ngự cũng quá nửa đời phiêu dạt…, đứng bếp làm cơm cũng con cá dưới sông cây trồng trên bãi… Đến nỗi, giặt quần áo trong toilet cũng la lên ơi con sông dạt dào như lòng mẹ… Có bữa tôi đang viết trên gác, vợ bỗng gọi toáng lên: “Ba ơi, Ba ơi (ở Huế vợ chồng gọi nhau là ba và mẹ) xuống mà nghe Khúc hát sông quê, nhanh lên”. Nhưng tôi xuống đến nơi thì ca sĩ Anh Thơ đã hát xong, chỉ còn thấy vợ tôi vừa lau nước mắt vừa hát nối: Ơi con sông quê con sông quê…

Nhưng chuyện mê hát Khúc hát sông quê của vợ chồng tôi không nhằm nhò gì so với bà mẹ và cậu em vợ. Bà mẹ vợ tôi năm nay 78 tuổi. Dịp Tết năm 2005, bà điện vào : ”Con nói anh Tạo cho mẹ một đĩa Khúc hát sông quê để mẹ hát theo”. Chả là anh Tạo đã có lần cùng tôi lên thăm ông bà ở làng Sẻ xã Nghĩa Đồng, nên bà biết. Có lần ra quê, tôi bảo bà hát Khúc hát sông quê. Bà nhả miếng trầu đang nhai vào lòng tay rồi hát liền. Giọng bà còn tốt lắm. Bà còn hát nhiều bài ca trù cho con rể nghe. Tôi điện thoại, mấy ngày sau anh Tạo gửi đĩa vào ngay. Thế là từ đó bà mở Khúc hát sông quê cả buổi. Đi làm cỏ rau, trồng ngô ngoài vườn cũng Khúc hát sông quê. Mấy bà già bạn bè trong xóm đến thăm, ngồi ăn trầu bà cũng mở đĩa cho mấy bà nghe Khúc hát sông quê. Ngay đến bé Cún, con cậu út mới bốn tuổi lủn củn theo sau lưng bà, cũng hát, giọng còn ngọng: quá nửa đời xiêu dạt…Vì thế mà ở làng Sẻ bây giờ nhiều người thuộc bài hát ấy lắm.

Cậu em kề vợ tôi là Nguyễn Thanh Tuấn, giám đốc Trung tâm giáo dục Chính trị huyện Tân Kỳ. Ở nhà cậu có cái máy đĩa. Cậu tua thế nào đó, mà suốt ngày máy toàn hát Khúc hát sông quê, hát hết bài lại quay lại từ đầu. Có lần đi họp các trường đảng Nghệ An, cậu cũng lên diễn đàn hát Khúc hát sông quê và được xếp loại “Sao Mai quan chức”. Đi dạy chính trị cậu bao giờ cũng dành mấy phút cuối giờ để hát Khúc hát sông quê cho học trò nghe, rồi mời học viên cùng hát. Giọng cậu khoẻ, vang mà ngọt. Cậu bảo: ”Trăm bài giảng của mình về quê hương đất nước không bằng hát thuộc bài của bác Tạo!” . Dạy lớp bồi dưỡng bí thư chủ tịch các xã ở trường, hay về các xã nói chuyện thời sự, cậu lúc nào cũng hát Khúc hát sông quê. Đến nỗi bây giờ tất cả bí lãnh đạo đảng, chính quyền xã nào ở Tân Kỳ cũng hát Khúc hát sông quê. Đến nay thì hình như cả huyện ai cũng thuộc Khúc hát sông quê.!

Năm 2004, tôi dự trại sáng tác Văn học ở Nhà sáng tác Vũng Tàu, mới biết không chỉ gia đình tôi mà cả nước ai cũng thích và say bài hát Khúc hát sông quê. Tôi quen nhà thơ Lê Huy Mậu từ lâu. Không ngờ hắn lại có bài thơ hay thế. Mậu kể, năm 2002, Nguyễn Trọng Tạo đang vào Vũng Tàu dự trại sáng tác âm nhạc của Hội nhạc sĩ Việt Nam, Mậu gửi cho Tạo một chương trong trường ca THỜI GIAN KHẮC KHOẢI để in báo Thơ. Vì Tạo lúc này đang làm báo THƠ của Hội Hhà văn. Nguyễn Trọng Tạo đã lọc lấy những câu hay trong đó để phổ nhạc, thành một bài hát cực hay. Mậu bảo: “Nhờ bác Tạo phổ nhạc thơ mà có thêm rất nhiều người biết Mậu. Đó là mình được thơm lây”. Ấy là Mậu khiêm tốn thế. Không có bột làm sao gột nên hồ! Sự đồng cảm của hai tâm hồn xứ Nghệ tha hương đã làm nên một ca khúc tuyệt vời. Nhưng nổi tiếng nhiều người biết cũng khổ. Thế là từ khi bài hát được ca sĩ Anh Thơ hát trên VTV, Lê Huy Mậu phải suốt ngày nghe điện thoại chúc mừng. Có khi nửa đêm về sáng vẫn còn phải nhấc máy trả lời điện thoại. Và suốt ngày tiếp khách nhậu. Vô vàn cuộc nhậu. Quen cũng nhậu, lạ cũng nhậu. Nhiều người đánh xe con từ thành phố Hồ Chí Minh ra, từ Gia Lai xuông mang theo rượu ngon, đồ mồi xịn, tìm cho được nhà ông “Khúc hát sông quê”. Thế là không quen cũng phải nâng chén chén tì tì. Nhậu rồi hát Khúc hát sông quê. Chưa say thì hát còn nghe được. Khi rượu ngấm rồi thì mấy đực rựa khoác vai nhau nghiêng ngả, hát nức nở như khóc: Quá nửa đời phiêu dạt / Con lại về úp mặt vào sông quê…

Hôm tổng kết trại sang tác, đến tiết mục giao lưu, nhà thơ Tùng Bách lên giành micro nói nghiêm trang: ” Phía Hội văn nghệ Bà Rịa-Vũng Tàu xin giới thiệu một nhà thơ nổi tiếng có bài thơ Khúc hát sông quê mà nhạc sĩ Nguyễn Trọng Tạo phổ nhạc . Mời anh lên đọc lại bài thơ trước, rồi tôi sẽ hát phục vụ nhân dân sau”. Lê Huy Mậu bẽn lẽn như con gái mới về nhà chồng, đỏ mặt lên sân khấu đọc thơ. Tùng Bách hát sông quê khá chuẩn. Nổi máu thi sĩ, dù trước đó đã đọc thơ rồi, tôi vọt lên sân khấul Thế là hai thằng quàng vai nhau hét: :“Ơi con sông quê con sông quê…Không khí bốc đến độ cả hội trường năm sáu chục người cùng đứng lên đồng ca . Người ngả bên này, kẻ ngả bên khác, người hát câu này, kẻ thuộc câu khác, ngất ngưỡng, nồng nàn, dan díu…

Tưởng dân Nghệ, dân miền Trung, miền Nam mê Khúc hát sông quê. Mới đây tôi mới biết dân miền Bắc cũng mê Nguyễn Trọng Tạo. Anh Tạo kể có một ông lãnh đạo thị xã Tam Điệp, đêm thứ bảy đang ở đang ở xa trị xã mấy chục cây số. Thế mà khi nghe đệ tử điện thoại báo cáo có anh Nguyễn Trọng Tạo từ Hà Nội ghé qua. Thế là xếp liền bỏ hết mọi sự, ra lệnh lái xe phóng xe về ngay. Về chỉ để bắt tay, ôm hôn Nguyễn Trọng Tạo và xin phép được “Hát cho tác giả nghe” bài hát Khúc hát sông quê . Đêm ấy đến mãi gần hai giờ sáng cuộc hát mới tàn. Tôi biết anh Tạo có nhiều bài hát hay như Đôi mắt đò ngang, Con dế buồn, v.v.. nhưng nhắc đến Nguyễn Trọng Tạo, người hâm mộ đều thuộc và nhớ hai “bài tủ” của anh: Làng quan họ quê tôi và Khúc hát sông quê. Đó cũng là hai bài hát thuộc loại top ten hiên nay. Đây chính là hồn vía của Tạo. Nó sẽ sống mãi với đất nước này. Đó là bài hát của mọi người ! Một người sáng tác nhạc “tay trái” mà có được hai bài hát nằm lòng thế cũng đáng đồng tiền bát gạo. Cả nhà tôi hát Khúc hát sông quê, cả nước hát Khúc hát sông quê, vì đó chính là điệu tâm hồn dân tộc mà Nguyễn Trọng Tạo - Lê Huy Mậu đã nhen lên từ nhịp đập của trái tim tha hương xứ Nghệ …

Ngô Minh